Jubileuszowa Konferencja Skansenowska - Rzemiosło i przemysły wiejskie: dzieje, dziedzictwo, praktyka i edukacja -Zubrzyca Górna 16-17.10.2025 r.

Muzeum – Orawski Park Etnograficzny w 2025 roku świętuje 70. rocznicę swojego istnienia. W 1955 roku udostępniono zwiedzającym zubrzycki dwór Moniaków, co było aktem symbolicznym, z czasem pozwoliło snuć dalsze plany utworzenia na tym terenie muzeum na wolnym powietrzu, które miało dokumentować, poprzez swoje zbiory, kulturę ludową Orawy i Podtatrza, ale także nadaj ją badać, opisywać i popularyzować.

Wkrótce zatem, obok translokowanych z okolicznych miejscowo­ści budynków mieszkalnych, swoje miejsce w Orawskim Parku Etnograficznym znalazły również  obiekty przemysłu i rzemiosła wiejskiego: folusz i tartak z Łopusznej, orawskie kuźnie, młynotartak z Chyżnego, farbiarnia z Orawki, magiel z Šumiaca, olejarnia, gonciarnia oraz pomniejsze zakłady: tkackie, szewskie, stolarskie. Wszystkie one  poświadczały wysoką kulturę techniczną i estetyczną miejscowej ludności.

Obecnie nasz świat funkcjonuje w oparciu o  produkcję globalnych koncernów i organizowane przez nie łańcuchy dostaw.

 Spróbujmy zatem odpowiedzieć na pytania:

– czy w wiejskich przemysłach i rzemiosłach istnieje jeszcze potencjał, który może być wykorzystany na rynku rosnącego zapotrzebowania na towary ekskluzywne, o niepowtarzalnej estetyce i nieoczywistym wzornictwie?

– jaką rolę w tym zakresie mogą odegrać muzea w szczególności te na wolnym powietrzu?

Zapraszamy więc serdecznie muzealników, badaczy, regionalistów i twórców, aby podzielili się z nami swoją wiedzą i doświadczeniem dotyczącym dawnych rzemiosł i zakładów przemysłu wiejskiego, ich produkcją oraz odpowiedzią na postawione powyżej pytania podczas Jubileuszowej Konferencji Skansenowskiej.

Patronat nad konferencją objęło Stowarzyszenie Muzeów na Wolnym Powietrzu w Polsce.

Zapraszamy!

Rada Naukowa Konferencji:
prof. dr hab. Jan Święch – Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
dr hab. Mateusz Wyżga prof. UKEN, Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
dr Robert Ślusarek – dyrektor Muzeum Ziemi Sądeckiej w Nowym Sączu
mgr Zbigniew Skuza – prezes Stowarzyszenia Muzeów na Wolnym Powietrzu w Polsce

---

Program:

16.10.2025 r.  - pensjonat „Orawski Dwór” – Zubrzyca Górna

8.00 – 9.30 śniadanie (dla Gości hotelowych)

9.00 – 10.00 rejestracja uczestników

10.00 – 10.20 powitanie przybyłych – mgr Maria Dominika Wachałowicz-Kiersztyn, dyrektor Muzeum – Orawskiego Parku Etnograficznego w Zubrzycy Górnej

10.20 – 10.40 wykład inauguracyjny – prof. dr hab. Jan Święch, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ –  Stanisław Stępowski – garncarz, który oszukiwał „złe licho”

10.40 – 11.40 I panel – część I – Szkiełko i oko: dzieje rzemiosł wszelakich, statystyki, fakty historyczne okiem naukowca i muzealnika – o rzemiosłach wiejskich… i miejskich… trochę przekornie…

10.40 – 10.55 PhDr. Martin Chmelik, Oravské Muzeum P. O. Hviezdoslava v Oravskom Podzámku –  Oravský komposesorát ako veľkostatok, podnikateľ a tvorca moderného hospodárenia

10.55 – 11:10 dr Paweł Siemiński, Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, Procesy industrializacji i rozwoju gospodarczego w XIX wieku na ziemiach polskich pod zaborem pruskim na przykładzie browarnictwa

11.20 – 11.40 przerwa kawowa

11.40 – 13.40 I panel, część II – Szkiełko i oko: dzieje rzemiosł wszelakich, statystyki, fakty historyczne okiem naukowca i muzealnika – o rzemiosłach wiejskich… i miejskich… trochę przekornie…

11.40 – 11.55 Mgr. Klaudia Kasanová, PhDr. Erika Kulášová, Oravské Muzeum P.O. Hviezdoslava v Oravskom Podzámku – Mlyny v goralských obciach Oravy na podklade historických a kartografických prameňov

11.55 – 12.10 mgr Marcin Kowalczyk, Muzeum – Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej – Historia olejarstwa na Orawie

12.10 – 12.25 mgr Adrian Jarosz, Szkoła doktorska UKEN Kraków, Stowarzyszenie Twoje Korzenie w Polsce – Funkcjonowanie zubrzyckiego browaru w XIX w.

12.25 – 12.40 dr hab. Lech Krzyżanowski prof. UŚ – Miejskie rzemiosło na wsi i wiejskie na terenie miasta. O międzywojennych murarzach z Kóz i wytwórcach produktów lnianych z Wilamowic

12.50 – 13.20 podsumowanie panelu i dyskusja

13.20 – 13.40 przerwa kawowa

13.40 – 14.25 II panel, część I – Rzemiosła i przemysły wiejskie w muzeach na wolnym powietrzu i nie tylko. Zachowanie dziedzictwa materialnego i niematerialnego poprzez wystawę stałą, prowadzoną działalność kulturalną i zajęcia edukacyjne w muzeach na wolnym powietrzu

13.40 – 13.55 mgr Leszek Janiszewski, Muzeum – Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej – Między rekonstrukcją a interpretacją: rola zakładów przemysłu wiejskiego w muzeum na wolnym powietrzu

3.55 – 14.10 dr Krzysztof Karbownik, Muzeum Wsi Kieleckiej – Nie(po)ważne rzemiosło – dawna i współczesna rola drewnianego zabawkarstwa ośrodka Ostojów-Łączna

14.10 – 14.25 mgr Ewa D. Rutkowska-Wilbik, mgr Magdalena Kowalak, Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu – Wydarzenia kulturalne w Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu, jako sposób na rozpowszechnianie twórczości ludowej

14.35 – 16.00 przerwa obiadowa

16.00 – 17.30 II panel, część II – Rzemiosła i przemysły wiejskie w muzeach na wolnym powietrzu i nie tylko. Zachowanie dziedzictwa materialnego i niematerialnego poprzez wystawę stałą, prowadzoną działalność kulturalną i zajęcia edukacyjne w muzeach na wolnym powietrzu

16.00 – 16.15 mgr Teresa Ortyl, Muzeum Ziemi Sądeckiej – Rękawice furmańskie – od wiejskiego rzemiosła do współczesnego rynku dóbr unikatowych

16.15 – 16.30 mgr Beata Sanak, mgr Kacper Śledziński, Muzeum Małopolski Zachodniej – Uczeń i mistrz - o rzemiośle Krakowiaków Zachodnich

16.40 – 17.10 podsumowanie panelu i dyskusja

17.10 – 17.30 przerwa kawowa

17.30 – 19.10 III panel – Rzemiosło i przemysł wiejski poza muzeami na wolnym powietrzu: kilka przykładów dobrych praktyk: ochrona dóbr kultury, działania edukacyjne, wyroby tradycyjne, stylizowane, etnodizajn

17.30 – 17.45 dr hab. Stanisława Trebunia-Staszel prof. UJ – Tradycja w działaniu. Współczesne praktyki krawieckie na Podhalu

17.45 – 18.00 Xymena Smreczak – Próba analizy warstwy znaczeniowej przedmiotów użytkowych – w tym ich formy i zdobień – na przykładzie kultury materialnej Polskiej Orawy, oraz lokalnego wytwórstwa (w tym rodzinnych tradycji rzemieślniczych)

18.00 – 18.15 mgr Dominika Wachałowicz-Kiersztyn, Krzysztof Pieronek – Działalność artystyczna Krzysztofa Pieronka na tle zagadnienia krawiectwa męskiego na Orawie w XX i XXI w.

18.15 – 18.30 mgr Michał Winiarski, Osada Młyńska w Roztoce Brzezinach – Osada młyńska, Od ziarenka do bochenka: Osada Młyńska w Roztoce Brzezinach jako model żywego dziedzictwa i turystyki kulinarnej

18.40 – 19.10 podsumowanie panelu i konferencji oraz dyskusja

20.00 – 24.00 uroczysta kolacja

---

17.10.2025 r.  - pensjonat „Orawski Dwór” – Zubrzyca Górna

 8.00 – 10.00 – śniadanie (dla Gości hotelowych)

Następnie w zależności od wybranej opcji:

11.00 – 12.00 mgr inż. Karol Kopeć – wykład – Teoria konserwacji drewna oraz spacer tematyczny po skansenie – przykłady destrukcji drewna zabytkowego oraz możliwości jego zabezpieczenia na przykładzie obiektów znajdujących się na terenie muzeum
14.00 – 15.00 zwiedzanie ekspozycji stałej Muzeum-OPE
15.00 – 16.00 przerwa obiadowa
16.00 – 18.00 warsztaty edukacyjne

lub

10.00 – 19.00 wycieczka: Muzeum – Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej – Orawski Zamek (Oravský Podzámok) – Múzeum oravskej dediny (Zuberec-Brestová) – Kościół pw. Św. Jana Chrzciciela w Orawce

20.00 – kolacja w Czarnej Karczmie w Muzeum-OPE

---

Zapraszamy!

Organizator  – Muzeum – Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej